5. Klasik Türk Şiirinde Poetik Verilerin Tespiti

Çalışmamızın da konusu olan Divan şiirinin poetik verilerine baktığımız zaman, bu alanda verilen ürünlere Şuarâ Tezkireleri’nde, Divan dibâcelerinde ve kasidelerin ‘fahriyye’ bölümleri ile poetik nitelikli Gazellerde rastlamaktayız. Şuarâ Tezkirelerinin ‘mukaddime’ bölümlerinde tezkire yazarları, şiir hakkında geniş mülahazalarda bulunduktan sonra şiirin faydaları üzerine dururlar. Şairlerle ilgili bölümlerde de şairin, şiirinin özellikleri ve sanatı üzerine durulur.

Divan dibâceleri, divanların giriş kısımlarıdır. Nazım-nesir karışımı olan bu bölümde divan sahibi şair, kendi şiir sanatı üzerine görüşlerini, niçin şiir yazdığını, şiirinin mahiyetini ayet ve hadislerle de desteklemeye çalışır.

Divan şiirinin poetik metinlerinin genellikle divan ve dibâcelerde yer aldığı şeklindeki bir ortak görüşün ağırlığına rağmen, divan şairleri bu eserlerin dışında diğer müstakil eserlerinde de ara sıra şiir ve şiir sanatı üzerine olan görüşlerine yer vermişlerdir. Bunlar daha çok edebî bilgileri ihtiva eden eserlerdir.

Şunu da esefle belirtmemiz gerekir ki; Osmanlı şair ve edipleri, eserlerinde harikulâde sanatlar yapmışlar, fakat araştırmacılar onların isimlendirilmesi ve tasnifiyle pek uğraşmamışlardır. Osmanlı medreselerinde bir âlet ilmi olarak kabul edilen belâgat, dinî ve edebî metinlerin daha iyi anlaşılması gayesine bağlı olarak hayat bulmuş ve gelişimini daha çok Arap ve Fars edebiyatı dairesi içinde sürdürmüştür.